Kader Attia Οι κληρονομιές του σώματος – Μέρος Πρώτο

Σε πανευρωπαϊκή πρεμιέρα, στο πλαίσιο του Onassis Fast Forward Festival 5–Athens, προβάλλεται στην «Ίριδα», το ιστορικό κινηματοθέατρο της Αθήνας, το πρώτο μέρος της κινηματογραφικής τριλογίας του διεθνώς διακεκριμένου Γαλλοαλγερινού εικαστικού και κινηματογραφιστή Καντέρ Ατιά. Τα «εξόριστα» αντικείμενα είναι εδώ οι πρωταγωνιστές. Εκείνα που οι αποικιοκρατικές δυνάμεις και οι ιεραπόστολοι της Δύσης υφάρπαξαν από τους κατόχους τους για να τα μετατρέψουν σε εθνολογικά τεκμήρια-εκθέματα στα μουσεία της Ευρώπης. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης και η ανθρωπολόγος-αρχαιολόγος Ελεάνα Γιαλούρη θα συντονίσουν τον δημόσιο διάλογο που θα ακολουθήσει, την πρώτη ημέρα της προβολής.

Οι κληρονομιές του σώματος

Η ταινία-δοκίμιο του Καντέρ Ατιά, με τίτλο The Body’s Legacies Pt 1: The Objects (Οι κληρονομιές του σώματος, Μέρος Α’: Τα αντικείμενα) αποτελεί μέρος μιας τριλογίας που εξετάζει το αποικιοκρατούμενο σώμα. Το πρώτο μέρος της τριλογίας ασχολείται με την αποκατάσταση αντικειμένων που υφάρπαξαν από μη-Δυτικές κοινωνίες οι αποικιοκρατικές δυνάμεις ή οι ιεραπόστολοι και τα μετέφεραν σε Δυτικές χώρες. Στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, τα αντικείμενα αυτά κατέληξαν σε ιδιωτικές και κρατικές συλλογές και παρουσιάζονται έκτοτε μέσα από μια απλώς Δυτική επιστημονική προοπτική: έχουν υποστεί εθνολογικοποίηση. Αφού κατηγοριοποιήθηκαν ως εθνολογικά αντικείμενα, τους αφαιρέθηκε η αρχική τους σημασία και πάγωσαν στον χρόνο, ανεξαρτήτως εάν ο αρχικός σκοπός τους περιλάμβανε τη φθορά ή, ακόμα, και την καταστροφή τους. Ενώ η πραγματική τους λειτουργία αγνοείται στις περισσότερες περιπτώσεις, τα αντικείμενα αυτά έχουν αποκτήσει μια νέα ταυτότητα: έχουν καταστεί ακρογωνιαίοι λίθοι της αρχαιολογίας, της ιστορίας της τέχνης και της εθνολογίας και πλέον αποτελούν μάρτυρες στην ιστορία των Δυτικών επιστημών και ανθρωπιστικών σπουδών. Όπως οι αποικιοκρατούμενοι λαοί και οι μετανάστες, έτσι κι αυτά έχουν πλέον δύο ταυτότητες – περίπου με τον ίδιο τρόπο που τα αρχαιολογικά ευρήματα από την αρχαία Ελλάδα έχουν γίνει μέρος της ιστορίας της Κλασικιστικής τέχνης στις χώρες εκείνες που τα μετέφεραν οι αρχαιοδίφες του 18ου αιώνα.

Η ταινία του Καντέρ Ατιά περιλαμβάνει συνεντεύξεις με ειδικούς στην κληρονομιά της αποικιοκρατίας και στην υφαρπαγή και αποκατάσταση παραδοσιακών αντικειμένων, τόσο από την Αφρική όσο και από τη Βόρεια Αμερική. Αν και δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση για τεκμηρίωση ή ιστορική έρευνα, το έργο του αποκαλύπτει διακριτικά τις ψυχολογικές επιπτώσεις που είχαν αυτές οι πράξεις υφαρπαγής στα άτομα και τις κοινωνίες, ενώ γίνεται σαφές ότι η παρατεταμένη παραμέληση του ζητήματος πρέπει να εκληφθεί από τις κοινωνίες που το υπέστησαν ως μια συνεχιζόμενη αδικία. Η ταινία, όμως, θέτει και ένα ερώτημα για τις αντίστοιχες επιπτώσεις στις Δυτικές κοινωνίες: όταν τα αντικείμενα αυτά εισήλθαν στον φυσικό χώρο των Δυτικών μουσείων, επηρέασαν συγχρόνως τον Δυτικό νου, και ιδιαίτερα τον νου καλλιτεχνών και λογοτεχνών· αυτοί διαμόρφωσαν την ιδέα μας για τη Νεωτερικότητα – και για εμάς τους ίδιους ως μεταμοντέρνους.

Στις 11 Μαΐου μετά την προβολή της ταινίας, θα ακολουθήσει συζήτηση με τίτλο Η ανάκτηση των λειψάνων

Πέντε ερευνητές από τα πεδία της ανθρωπολογίας, της μουσειολογίας, της αρχαιολογίας και της τέχνης συνομιλούν με τον καλλιτέχνη για τα παραπάνω ζητήματα και εστιάζουν σε θέματα, όπως: α) η εμπλοκή της ανθρωπολογίας, της αρχαιολογίας και της τέχνης σε αποικιακά προγράμματα και το αναστοχαστικό ενδιαφέρον που έχουν εκδηλώσει οι τρεις αυτοί κλάδοι για τα συγκεκριμένα ζητήματα· β) η σχέση μεταξύ Ιστορίας και ιστοριών· γ) ο βαθμός στον οποίο η συγκεκριμένη περίπτωση της Ελλάδας μπορεί να αφορά σε συζητήσεις όπως οι παραπάνω, που σχετίζονται με τη (μετα)αποικιοκρατία και τις αξιώσεις επαναπατρισμού· δ) ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει η σύγχρονη τέχνη, όχι μόνο στον στοχασμό, αλλά και στη δράση τέτοιων αξιώσεων.
συντελεστές

Συντονισμός & Επιμέλεια:

Kader Attia, Καλλιτέχνης
Ελεάνα Γιαλούρη, Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

Ομιλητές:

Κωνσταντίνος Καλαντζής, Κοινωνικός Ανθρωπολόγος, Ερευνητής (research associate) στο πρόγραμμα Citizens of Photography του Τμήματος Ανθρωπολογίας, University College London
Δημήτρης Πλάντζος, Αναπληρωτής Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Εσθήρ Σολομών, Επίκουρη Καθηγήτρια Μουσειολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Εύα Στεφανή, Σκηνοθέτης κινηματογραφικών ντοκιμαντέρ και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιστορίας και Θεωρίας του Κινηματογράφου, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Αθηνών)

Ευχαριστούμε το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τις Πρυτανικές αρχές και ιδιαιτέρως τον Αναπληρωτή Πρύτανη Φοιτητικής Μέριμνας Καθηγητή Γεώργιο Πολυμενέα, τον Πολιτιστικό Όμιλο Φοιτητών Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και το σύνολο του προσωπικού του Πανεπιστημίου που συνέβαλε στην εκδήλωση.

Καντέρ Ατιά

Ο Καντέρ Ατιά (γενν. 1970) έχει αναπτύξει μια δυναμική πρακτική που στοχάζεται πάνω στην αισθητική και την ηθική διαφορετικών πολιτισμών. Η έρευνά του εστιάζει στην έννοια της Επανόρθωσης (Repair), μια σταθερά στην ανθρώπινη φύση, για την οποία ο σύγχρονος Δυτικός νους και η παραδοσιακή εξω-Δυτική σκέψη είχαν πάντοτε μια αντίθετη ματιά. Η Επανόρθωση είναι βαθιά συνδεδεμένη με τραυματικές εμπειρίες από το παρελθόν, που επιβιώνουν στον συλλογικό ανθρώπινο ψυχισμό. Ακολουθώντας την ιδέα της αριστοτελικής κάθαρσης, το έργο του αποσκοπεί στην επανοικειοποίηση από την Τέχνη του πεδίου του συναισθήματος που, διατρέχοντας από την ηθική έως την αισθητική, από την πολιτική έως τον πολιτισμό, συνδέει τα άτομα και τις κοινωνικές ομάδες μέσω συναισθηματικών εμπειριών και το οποίο κινδυνεύει να υπεξαιρεθεί από τα πρόσφατα εθνικιστικά κινήματα. Η ενδεικτική της έρευνας του Καντέρ Ατιά ατομική του έκθεση, με τίτλο The Field of Emotion, παρουσιάζεται αυτή την περίοδο στο The Power Plant του Τορόντο, ενώ θα ακολουθήσει άλλη μία στο MAC/VAL (Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Κοιλάδας του Μάρνη στη Γαλλία). Προηγούμενες εκθέσεις του: 57η Μπιενάλε της Βενετίας, Museum of Contemporary Art (Σίδνεϋ), SMAK (Γάνδη), Museum Für Moderne Kunst (Φρανκφούρτη), Musée Cantonal des Beaux Arts (Λοζάνη), Beirut Art Center (Βηρυτός), Whitechapel Gallery (Λονδίνο), KW Institute for Contemporary Art (Βερολίνο), dOCUMENTA(13) στο Κάσελ, καθώς και συμμετοχή σε ομαδικές εκθέσεις στο MoMA της Νέας Υόρκης και στην Tate Modern του Λονδίνου, μεταξύ πολλών άλλων.

Ελεάνα Γιαλούρη

Η Ελεάνα Γιαλούρη είναι πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές Μουσειολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέημπριτζ (Μaster of Philosophy), ενώ έλαβε τον τίτλο της διδάκτορος στην Κοινωνική Ανθρωπολογία από το University College London. Πραγματοποίησε μεταδιδακτορική έρευνα στο πανεπιστήμιο του Princeton στις ΗΠΑ. Δίδαξε Κοινωνική Ανθρωπολογία ως επισκέπτρια καθηγήτρια (visiting lecturer) στο πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και ως λέκτορας (lecturer) στο University College London. Σήμερα, διδάσκει ως επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Ανθρωπολογίας του Παντείου. Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα, η διδασκαλία και οι δημοσιεύσεις της αφορούν τα εξής πεδία: Θεωρίες του Υλικού πολιτισμού, Πολιτισμική Κληρονομιά και οι Πολιτικές της Μνήμης και της Λήθης, Ανθρωπολογία του Χώρου, Ανθρωπολογία και Σύγχρονη Τέχνη, Ανθρωπολογία και Αρχαιολογία. Η τρέχουσα ερευνητική της δραστηριότητα συμπεριλαμβάνει συνεργασίες με εικαστικούς καλλιτέχνες και στοχεύει στη διερεύνηση θεωρητικών, επιστημολογικών και μεθοδολογικών ορίων μεταξύ σύγχρονης τέχνης, ανθρωπολογίας και αρχαιολογίας.

Κωνσταντίνος Καλαντζής

Ο δρ Κωνσταντίνος Καλαντζής είναι κοινωνικός ανθρωπολόγος, με ειδίκευση σε ζητήματα εξουσίας και οπτικού πολιτισμού. Έχει διδάξει σε διάφορα ιδρύματα, όπως στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης και στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο, ενώ έχει δουλέψει ως ερευνητής στο πανεπιστήμιο Princeton, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και, πλέον, στο UCL. Το βιβλίο του, Tradition in the Frame, περί φωτογραφίας και κοινωνικού φαντασιακού στην ορεινή Κρήτη, είναι υπό έκδοση από τον οίκο Indiana University Press για το 2019.

Δημήτρης Πλάντζος

Ο Δημήτρης Πλάντζος είναι κλασικός αρχαιολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στα επιστημονικά του ενδιαφέροντα συγκαταλέγονται η ιστορία της αρχαίας τέχνης, η αρχαιολογική θεωρία και οι νεωτερικές προσλήψεις του κλασικού πολιτισμού. Έχει γράψει, μεταξύ άλλων, τα βιβλία: Οι αρχαιολογίες του κλασικού: Αναθεωρώντας τον εμπειρικό κανόνα (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2014) και Το πρόσφατο μέλλον: Η κλασική αρχαιότητα ως βιοπολιτικό εργαλείο (Εκδόσεις Νεφέλη, 2016).

Εσθήρ Σολομών

Η Εσθήρ Σολομών είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Μουσειολογίας στο Τμήμα Εικαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Σπούδασε Αρχαιολογία, Μουσειολογία και Κοινωνική Ανθρωπολογία στα πανεπιστήμια Ιωαννίνων, Φλωρεντίας, Σέφιλντ και Λονδίνου. Έχει εργαστεί ως μουσειολόγος και επιμελήτρια εκθέσεων σε μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού και έχει εκπονήσει σειρά μελετών, δημοσιευμένων σε διεθνή και ελληνικά περιοδικά, πρακτικά συνεδρίων και συλλογικούς τόμους. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν την επιμέλεια εκθέσεων, τις μουσειακές αναπαραστάσεις του παρελθόντος, τον πολιτιστικό τουρισμό, τις πολιτικές χρήσεις της πολιτιστικής κληρονομιάς και τις υλικές αποτυπώσεις της κοινωνικής μνήμης και ταυτότητας.

Εύα Στεφανή

Η Εύα Στεφανή είναι εικαστικός καλλιτέχνης και σκηνοθέτης κινηματογραφικών ντοκιμαντέρ. Χρησιμοποιεί βίντεο και φιλμ super 8 για τη δημιουργία παρατηρητικών ντοκιμαντέρ και σύντομων εικαστικών ποιημάτων. Αυτή την περίοδο ολοκληρώνει ένα αυτογραφικό graphic novel (εικονογραφημένο αφήγημα). Επίσης, δουλεύει πάνω στο μοντάζ του μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ της, «Μέρες και νύχτες με τη Δήμητρα Κ.». Εργάζεται ως Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιστορίας και Θεωρίας του Κινηματογράφου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς επίσης ως Επισκέπτρια Καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Αρχαιοελληνικής και Λατινικής Φιλολογίας του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου (Institut für Griechische und Lateinische Philologie, Freie Universität).

Είσοδος ελεύθερη με σειρά προτεραιότητας.

Η διανομή των δελτίων εισόδου ξεκινά 1 ώρα πριν την έναρξη στον χώρο της εκδήλωσης.